برای داشتن برنامه ی مطالعاتی بسیار عالی و بهترین شیوه های درس خواندن، شما ممکن است به روشهایی عادت کرده باشید که برای مطالعه مضر باشند ، البته آن عادتها را یک شبه کسب نکرده اید و ناچار در یک شب هم نمی توانید عادتهای مفید را جانشین آنها سازید .

چگونه و از کجا روش های مطالعه را شروع کنیم؟

شما ممکن است به روشهایی عادت کرده باشید که برای مطالعه مضر باشند ، البته آن عادتها را یک شبه کسب نکرده اید و ناچار در یک شب هم نمی توانید عادتهای مفید را جانشین آنها سازید . ایجاد هر شگرد نیاز به «وقت» و «کوشش مداوم» دارد. در ایجاد عادت تازه با تمام نیرو و اشتیاق اقدام کنید اگر قرار است ساعتی را برای مرور کردن درسی صرف کنید، هیچگونه قول و قراری ، که با وقت این کار برخورد داشته باشد ، نگذارید. موکول کردن مرور درس به وقت دیگر و صبر کردن تا هفته بعد اشتیاقی را که در حین تصمیم به تشکیل عادت جدید داشته اید فرو می نشاند . هدف از ذکر فنون زیر این است که به شما کمک کند تا مطالعة خود را بهبود بخشید.

برای موفقیت در فراگیری درس ها سه عامل لازم است :

1. هوش یا استعداد تحصیلی
2. علاقه مندی به درس
3. شیوه های ماهرانه مطالعه

اما در این میان عامل سوم «شیوه های ماهرانه مطالعه» شاید مهمترین عامل موفقیت باشد .

بیشتر بخوانید : مطالعه و برنامه ریزی هدفمند چیست؟

1- محیط مناسبی برای مطالعه تدارک ببینید

برای این منظور اطاقی را انتخاب کنید که هر روز و در صورت امکان در ساعات معینی از روز در اختیار شما باشد ، زیرا استفاده از یک مکان ثابت و محیط آشنای یک اطاق مشخص ، سبب «آمادگی ذهنی» برای تمرکز حواس در حین مطالعه می شود . اطاقی را انتخاب کنید در آن صدای عبور و مرور و سایر صداها موجبات حواس پرتی حداقل باشد و در آن جریان هوای تازه برقرار باشد اطاقی که اکسیژن کافی ندارد ، استعداد و کفایت جسمی و روحی را کاهش می دهد. برای اطاق مطالعه نور مناسب در نظر بگیرید . نوری که سبب خستگی سریع چشم شود ، مناسب نیست.

2-  میز و صندلی مناسب از لوازم اساسی مطالعه است

بهترین وضعیت برای درس خواندن نشستن پشت میز مطالعه می باشد و بدترین وضعیت حالت درازکش است ، چرا که در این وضعیت سریع حالت خواب آلودگی و چرت زدن به فرد دست داده و بازده مطالعه کاهش می یابد . در طرز نشستن روی صندلی باید مراقب بود که خم کردن سر و تن عادت نشود . ارتفاع میز باید چنان باشد که بتوانید به راحتی و بدون قوز کردن ، پشت آن بنشینید و در ضمن کف پاهایتان روی زمین باشد وسعت سطح میز باید به اندازه کافی باشد تا بتوان کلیه وسایل و کتابهای مربوط به یک موضوع را در روی آن گستراند . آنچه را که برای مطالعه لازم نیست از روی میز دور کنید اگر قرار است با شخص دیگری در یک اطاق مطالعه کنید ، میزها  را طوری قرار دهید  که به هنگام مطالعه پشتتان به یکدیگر باشد . و هنگام بحث باهم مقابل هم بنشینید . فضای اطراف و دیوارها باید به گونه ای باشد که شما را به مطالعه تشویق کند نه اینکه باعث حواس پرتی و برهم خوردن تمرکز شما شود. عکسها و نوشته های روی دیوارها می تواند بدقت انتخاب شود تا به این هدف برسیم .

اگر فکر می کنید با صدای رادیو ویا ضبط مطالعه را بهتر می فهمید و از خواب آلودگی شما جلوگیری به عمل می آورد بدانید که این فقط تلقینی بی مورد و یک عادت نادرست است . توجه داشته باشید که اگر به بهترین حالتها عادت کنید موفقیت شما بیشتر خواهد شد .

3- حتی الامکان ساعت معینی از روز را برای مطالعه یک درس بخصوص تعیین کنید

عادت اندیشیدن یک موضوع در هر روز و در ساعت معین سبب آمادگی ذهنی در آن ساعت می شود ، و آمادگی ذهنی باعث تمرکز حواس می گردد.

4- سعی کنید در محیطی کاملاً آرام به مطالعه مشغول شوید

باید تا حد امکان از تداخل در امر یادگیری بکاهید وقتی رادیو و یا تلوزیون روشن باشد نمی توانید با موفقیت مطالعه کنید . اگر برنامه ای است که حتماً باید ببینید یا بشنوید سعی کنید در آن زمان درس نخوانید چرا که دریک زمان واحد نمی توان به بیش از یک موضوع توجه کرد . ممکن است با خود فکر کنید که مطالعه در طول شب باعث می شود که بازدهی مطالعه ی شما کمتر شود، تحقیقات نشان دادن اند که مطالعه در طول شب ایده ی بدی نیست. از طرفی روانشناسان معتقدند که در هنگامی که دانش آموزان و یا دانشجویان با چلش های امتحانی زیادی مانند امتحان میان ترم و یا پایان ترم رو به رو هستند بهتر است که در طول شب هم مطالعه داشته باشند.

5- بلافاصله بعد از صرف غذای سنگین از مطالعه جدی اجتناب کنید

صرف غذا بخصوص غذاهای سنگین و پرحجم موجب فعالیت بیشتر دستگاه گوارش بدن شده و به همین دلیل حجم خون بیشتر به این قسمت از بدن گسیل خواهد شد و چون میزان حجم خون نیز در بدن محدود است ، به همین دلیل است که پس از خوردن غذا احتیاج به استراحت و خواب را در خود احساس میکنید . براین اساس مغز انسان نیز در این مواقع نسبت به اوقات دیگر خون کمتری دریافت می کند و آمادگی کمتری به کار فکری خواهد داشت.

۶- به محض حضور در مکان مطالعه ،فقط به کار مطالعه بپردازید

برای شروع به کار وسواس به خرج ندهید فوراً شروع کنید هر فکر مزاحمی که به مغزتان رسید با قاطعیت آن را دور کرده و اجازه ندهید تا پایان ساعت مطالعه باز گردد . به خود بقبولانید که آدم با اراده ای هستید ، اول مطالعه و بعد ………

7- وقت را باید غنیمت شمرد

حداکثر استفاده را از وقت کنید برای این منظور باید هر شاگردی به نظم و ترتیب عادت کند و برای مطالعه به طور روزانه یا هفتگی برنامه مرتبی داشته باشد یکی از عاقلانه ترین و در عین حال مشکل ترین قوانین مطالعه ، طراحی برنامة منظم و بکارگرفتن آن است . مشکل بودن این کار از این نظر است که علاوه بر وسوسه ها و مزاحمت های گوناگون اغلب وقفه ها و فاصله های ناخواسته نیز ایجاد می گردد با وجود این ، اگر واقعاً علاقه به خوب تحصیل کردن و مطالعه درست دارید با 
برنامه ریزی مطالعه کنید .

8- ضمن مطالعه «یادداشت» بردارید

و برای یادداشت برداشتن طرحی داشته باشید . اندیشه ها و مفاهیم را براساس اهمیت آنها مرتب کنید مفاهیم اصلی را ابتدا بیاورید و سپس جزئیات مربوط به آن را جلوی آن یادداشت کنید . مختصر و مفید ، یعنی تنها نکات اصلی را بنویسید .

9- به اندازه کافی وقت صرف مطالعه کنید

قاعده کلی این است که در قبال هر یک ساعت درس کلاسی دو ساعت مطالعه و حل تمرین لازم است . مثلاً اگر درسی مستلزم سه ساعت حضور در کلاس است باید لااقل هفته ای شش ساعت نیز صرف مطالعة آن درس شود .

۱۰- سعی کنید یک پیش آگاهی در مورد دروس داشته باشید

و خلاصه وار به صورت کلی و اجمالی یک روخوانی از مبحث جدید را داشته باشید و به فصلهایی که قرار است تدریس شود یک نظر اجمالی داشته و اطلاعات جزئی را بدست آورید . این راه باعث می شود مطلبی که در کلاس درس بیان می گردد در ذهن شما معنی و مفهوم بیشتری یابد .

11- پیشنهاد می شود برای مطالعه دروس حفظی از روش «بررسی و زمینه یابی» استفاده کنید که شامل مراحل زیر است

• بررسی : به عنوانهای یک فصل برای دستیابی به نکات اصلی نگاه کنید و اگر خلاصه نهایی وجود دارد آن را بخوانید .
• سؤال : نخستین عنوانها را به صورت سؤال در آورید سعی کنید درسی را که مطالعه می کنید با دید چگونگی «طرح سؤال» از آن مطالعه کنید .
• خواندن : برای جواب دادن به سؤال مطالب لازم را مطالعه کنید .

از برخوانی : به مطالب نگاه کنید و به سؤال پاسخ دهید بهتر است عبارات کلیدی را یادداشت کنید .

12- مطالب حفظی را پیش خود تکرار کنید

این تکرار و از برخوانی نشان می دهد که در کجا احتیاج بیشتری به مطالعه هست د رهنگام از بر گفتن واژه های کتاب طوطی وار تکرار نکنید ، ابتدا مطالب را بفهمید زیرا اگر مطالب را فهمیده باشید به راحتی می توانید با جملات خود مقصود را بیان کنید . اگر دیدید هنگام شرح دادن مطالب نمی توانید از عبارات کتاب یا مثال هایی که معلم زده است خارج شوید معلوم می شود که آن موضوع را خوب نفهمیده اید و باید وقت بیشتری صرف مطالعه آن کنید .

13- عادت کنید هر مطلبی را با حضور ذهن و تمرکز فرا گیرید

تمرکز به قدری مهم است که بدون تقویت آن مطالعه شما کاملاً بیهوده و بی نتیجه خواهد بود بنابراین آن را سر سری نگرید و سعی کنید حتماً آن را در خود ایجاد کنید و قوت بخشید . اما این که در زمان مطالعه مدام در این فکر باشید که تمرکز خود را از دست ندهید بیشتر سبب سردرگم شدن خواهد شد . وجود یک وضعیت جسمی و روانی مناسب نیز برای این امر بسیار ضروری است . روشن است اگر شما خواب آلوده باشیدو یا از لحاظ روانی در وضعیت نامناسب بسر برید قادر نخواهید بود که در هنگام مطالعه تمرکز داشته باشید .

14- در هنگام مطالعه زیر کلمات کلیدی و مهم خط بکشید

و جملات مهم را با علامت (P) در حاشیه صفحه در کنار مطلب ، مشخص کنید خط کشی و علامت گذاری تمامی مطلب مورد مطالعه به آن اهمیت یکسانی می بخشد ، و نه تنها باعث یادگیری بیشتر نمی شود بلکه تمرکز حواس را نیز به هم می زند .

15- صفحات درس را جلوی چشم خود تجسم کنید

این واقعیت به خوبی ثابت شده است که اگر صفحه یا صفحاتی از کتاب یا جزوه ای را چندین با بخوانیم نه تنها با موضوع آشنا می شویم ، بلکه کلمات چاپ شده درکتاب را هم می بینیم  به عبارتی در جلوی چشم مجسم می کنیم این عادت را در خود پرورش دهید خصوصاً در مورد منحنی ها ، اشکال ، تصاویر و یا هر نوع شکلی که به عنوان کمک در درک و فهم بهتر مطلب از آنها استفاده شده است بنابراین سعی کنید با ذهنی هوشیار، دلیل های مربوط به موضوع را بفهمید و صفحات درسی مربوط به آن را نیز در جلوی چشم خود تجسم کنید .

16- تحقیقات نشان می دهد حافظه ما 10% از چیزی که می خوانیم 20% از چیزی که می شنویم 30% از چیزی که می بینیم 50% از چیزی که می بینیم و می شنویم 80% از چیزی که می گوئیم 90% از چیزی که همزمان می گوئیم و انجام می دهیم و ثبت می کند.

 به همین خاطر است که وقتی تمرینی را خود انجام می دهیم ( حل می کنیم) و یا آزمایش را عملاً انجام می دهیم بهتر به ذهنمان سپرده می شود و دیر تر فراموش می کنیم . این امر در دروسی مانند ریاضی و فیزیک اهمیت ویژه ای می یابد . برای این منظور لازم است در این درس ها پس از مطالعه و تکرار مطالب خواندنی اولیه به مرور مثالهای حل شده معلم بپردازیم بعد خودمان آنها را حل کنیم و به حل مسائل مشابه که دارای جواب است بپردازیم و درستی جواب خود را بررسی کنیم پس از اطمینان یافتن در مورد کسب مهارت لازم د رآن مبحث به حل تست در زمان کوتاه بپردازیم .

۱۷- اگر در یادگیری مطالب درسی با مشکل روبرو هستیم بایدبه دنبال علت آن بگردیم

و بعد از شناسایی آن در جهت رفع آن اقدام لازم را انجام دهیم علت های عمده ضعف در یادگیری را می توان در موارد زیر خلاصه کرد :

• مشکلات مربوط به یادگیری نا مناسب محتوا های درسی
• نداشتن هدف در یادگیری : نداشتن هدف مشخص و روشن و قابل دسترسی ، علاقه و میل به یادگیری را در شخص از بین می برد
• فقدان انگیزه کافی:  فرآیند یادگیری به انگیزه میل و رغبت کافی برای مطالعه دروس نیازمند است فقدان انگیزه کافی به هر دلیل  یک مانع جدی برای یادگیری می باشد .

عدم توجه و دقت کافی :  بسیاری از کارشناسان تعلیم و تربیت ، بی توجهی و بی دقتی را مهمترین علت یاد نگرفتن می دانند و به طور کلی هرچه بیشتر به چیزی توجه کنیم بهتر آن را درک می کنیم . بی توجهی یادگیرنده گاهی مربوط به عوامل درونی ( اضطراب ، خستگی ، گرسنگی ، درد، نگرانی ، افسردگی ، تخیلات و …. است) و در بعضی مواقع هم مربوط به عوامل برونی (رویدادهای محیط مطالعه در هنگام مطالعه در خانه و مدرسه ، صدای تلوزیون و ……) می باشد .

نداشتن معلومات پایه برای یادگیری :  این امر بخصوص در مرور دروس ریاضی ، فیزیک ، شیمی، و علوم حائز اهمیت است . دانش آموزی که معلومات اولیه و پیش نیاز را نمی داند ، بالتبع نمی تواند مطالب پیچیده تر که بر اساس آن معلومات پایه و اولیه است درک کند . در صورتی که آمادگی لازم و معلومات کافی را برای شروع مطالعه ندارید، می توانید از بسته هایی که برای شما آماده کرده ایم، استفاده کنید

بسته های برنامه ریزی درسی:

• بسته برنامه ریزی رشته ی علوم انسانی
• بسته برنامه ریزی رشته ی علوم تجربی

وجود مشکلات عاطفی و هیجانی : دانش آموزی که اعتماد به نفس ندارد و می ترسد که مورد تمسخر همسالانش قرار گیرد و آرامش و شرایط مناسب عاطفی را برای یادگرفتن ندارد ، ترس از شکست ، نداشتن اعتماد به نفس ، ترس از تمسخر یا مورد تنبیه قرار گرفتن و اضطراب شدید از جمله مهمترین عوامل مؤثر در عقب ماندگی تحصیلی دانش آموزان است. تغییر دیدگاه می تواند یادگیری و توانایی های تمرکزی شما را تحت تاثیر قرار دهد. رابرت بجورک معتقدد است که مطالعه در محیط بیرون و تغیییرات در فضای اتاق می توانند تمرکز و تنوع مطالعاتی شما را افزایش دهند. خود شناسی یا تفکر در مورد تفکرات شما  به خود آگاهی شما بستگی دارد. دانش آموزان در این وهله ی زمانی باید بدانند که در کجا قرار گرفته اند و از لحظات ذهنی و احساساتی باید کاملا بر توانایی ها و مهارت های خود مسلط باشند.

خستگی و مطالعه بیش از حد: مطالعه کردن در هنگام خستگی می تواند که تمرکز ذهنی شما را برای مهارت های بالا مانند صحبت کردن به یک زبان خارجی یا نواختن یک آلت موسیقی. حتی برای این تکنیک عنوانی نیز ارائه شده است: یادگیری در خواب. هر چه حافظه ی شما بهترین عملکرد خود را در هنگام خواب آسوده انجام دهد، مغز به راحتی می تواند فعالیت مجدد و یا بازیابی اطلاعات خود را از سر گرفته و در هنگام استراحت قدرت خود را باز یابد. همه ی این ها به این معنی است که مطالعه قبل از خواب یک نوع یادگیری است. برای داشتن انگیزه و از بین بردن خستگی می توانید از نیروی درون استفاده کنید.

18- در هنگام مطالعه و پس از آن به کار خود و نتیجه آن امیدوار باشید

سعی کنید روحیه خود را در بالاترین حدممکن و همیشه شارژ نگهدارید . از پیشرفت مطالعه خود لذت ببرید و انرژی مثبت ایجاد شده را در خود تقویت کنید . به کمبودها و کاستی ها حساس باشید و سعی کنید آنها را در اسرع وقت از بین ببرید. ممکن است بعد از اینکه به چندین سوال در جعبه و آزمون ها خود پاسخ درست داده اید، از خودتان راضی شده و یادگیری را متوقف کنید و یا سعی کنید که مطالعه را به روز بعدی موکول کنید و یا برای یادگیری بیشتر مطالعات خود را افزایش دهید. وقتی که به این دو راهی رسیدید ، به یاد داشته باشید که ممکن است سرعت یادگیری شما به سرعت کم شود. با داشتن وقت محدود و کافی می توانید که مطالب کمتر ولی آنها را بهتر یاد یگیرید.

19- از انجام چندین کار به طور همزمان بپرهیزید

. انجام دادن چندین کار به صورت همزمان یک قدرت معجزه آور است. شاید با خود بگویید که اگر در حین مطالعه پیامک ارسال کنم با یک تیر دو نشان زده ام. اما باید بگویم که سخت در اشتباه هستید. انجام دادن چندین کار به صورت همزمان وقت شما را تلف کرده و ممکن است که افت تحصیلی را برای شما در پی داشته باشد.