ترس شدید یا فوبیا که در روانشناسی به هراس یا فوبیا معروف است، عبارت است از نوع ترس بیمار گونه و پایدار از ترس و هراس که باعث اختلال در زندگی روزمره ی فرد می شود.  بر خلاف ترس ها و هراس های معمولی که واکنشی زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک خارجی است، هراس یا فوبیا بیشتر ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت بسیار خطرناک است مانند ترس از پرواز یا ترس از ماشین سواری. در بسیاری دیگر از موارد فرد هرگز در تماس با چیزی که از آن می هراسد، نبوده است.

تعریف فوبیا

هراس زدگی (فوبیا) ، ترس نامعقول و شدید از یک مورد یا موضع، یک موقعیت یا یک شی است. در واقع با اینکه فرد می داند ترسش نا معقول است ولی توانایی کنترل ان را ندارد و اگر در معرض آنچه که از آن هراس دارد ، قرار بگیرد دسته و موجی از اضطراب ، ترس شدید و یا حتی وحشت زدگی بر او چیره می شود و این تجربه چنان برایش نا خوشایند و نا مطلوب است که تلاش می کند تا از آن ترس به دور باشد . در میان اختلال اضطراب ، « فوبیا ها» و ترس ها از همه شایع تر هستند. سالانه 7.8 درصد از بزرگسالان ایرانی از یکی از انواع هراس زدگی ها رنج می برند و هراس های بیمار گونه ، از شایع ترین اختلالات و بیماری های روانشناسی به شمار می آید. فوبیا شایع ترین اختلال روانشناختی در میان زنان و دومین اختلال شایع در میان مردان است.

فوبیا یا ترس را می توان یک واکنش طبیعی بشر هنگام مواجهه با خطر دانست که هدف محافظتی دارد. هنگام رو به رو شدن با خطر ، دستگاه عصبی سمپاتیک با ترشح آدرنالین آمادگی حالت « مبارزه یا فرار » را ایجاد می سازد. آدرنالین موجب بالا تر رفتن ضربان قلب می شود و جریان خون را افزایش می دهد و در نتیجه فرد می تواند در شرایط بحرانی بهتر عکس العمل از خود نشان دهد. همچنین میزان قند خون نیز بالا می رود. در چنین شرایطی ، جسم و روح آماده ی عمل و مقابله است . پس در موقعیت های بحرانی ، ترس طبیعی و حتی مفید است. اما فوبیا ، ترس بسیار بیمار گونه ایی است که به شدت مبالغه آمیز و حتی توهمی است.

طبقه بندی فوبیا ها

بیش از هشتاد نوع هراس و فوبیا وجود دارد که برخی از آنها بسیار نادر هستند مانند ترس از سرخس! یا ترس از عدد 8 .ولی به طور کلی فوبیا ها را می توان به سه دسته اصلی طبقه بندی نمود.

1. هراس های ویژه : مانند ترس از حیوانات ، ترس از زخم برداشتن، هراس موقعیتی مانند کلاستروفوبیا و بیماری نوموفوبیا)
2. هراس های خاص: بعضی از هراس ها در جنس خاصی و یا در شن بسیار مشخصی شایع می شوند، مثلا فوبی حیوانات در زنان شایعتر است و فوبی بیماری در سنین میانسالی. هراس از آبگرمکن دیواری که پکیجوفوبیا نام گذاری می شود.

علت واقعی فوبیا ناشناخته شده است . علت احتمالی فوبیا عبارت است از یک واکنش ساخته شده در ذهن ، مثلا ناشی از تماس با فرد دیگری دارای فوبیا و یا ترس مشابه، با داشتن تجربه یک ترس اولیه که همراه با یک شیئی یا موقعیت خاص بوده است. یکی از عللی که می تواند عامل ترس موهومی باشد، تجربه ایی در دوران کودکی است. ترسی که در ضمیر ناخودآگاه شخص پنهان است.

روش درمان فوبیا های روانشناسی

روان درمانی به یکی از چهار شیوه حساسیت زدایی منظم، غرقه سازی ، سر مشق گیری و تنش کاربردی انجام می گیرد. همچنین می توان از نوروفیدبک و بیوفیدبک نیز  در درمان های غیر دارویی هراس به عنوان روش مکمل دارو درمانی یا در موارد مقاوم به درمان دارویی استفاده کرد.