نقشه ذهنی یک روش ترسیمی جایگزین یادداشت برداری های سنتی است که به طرزخارق العاده ای منظم، ساختارپذیر، چشم نواز و از همه مهم تر، کامل است. برای یادداشت برداری هرموردی که نیاز به نوشتن دارد. نقشه ی ذهنی تکنیکی است که به شما می آموزد که چگونه اطلاعات را برای پردازش سریعتر به ذهن بفرستیم و به شما یاد می دهد که چگونه به شکلی بسیار پویا  و بصری مطالب را به خاطر بیاورید. از نقشه ی ذهنی می توان در تمام جنبه های زندگی ، برای بهبود یادگیری، تفکر روشن تر و افزایش عملکرد انسانی استفاده کرد.

توضیحی مختصر درباره ی بیشینه ی نقشه ی ذهنی

از دوران باستان ، افراد از روش های بسیار مختلفی برای یاد آوری و سازمان دهی و درک اطلاعات از محیط اطراف استفاده می کرده اند. طولی نکشید که مدرس و محققی به نام تونی بوزان ، در دهه ی 1970 میلادی، رسما چگونگی ترسیم نقشه ی ذهنی را به وجود آورد. ترسیم نقشه ی ذهنی ، تکنیک گرافیکی و تصویری بسیار قدرتمندی است که به شما این امکان را می دهد تا قابلیت های مغزی و ذهنی خود را تقویت کنید و تقویت حافظه را شروع کنید. نقشه ی ذهنی دامنه ی کاملی از مهارت های مغزی(کلمات، تصاویر، شماره ها، منطق، ریتم، رنگ و آگاهی فضایی) را در یک مجموعه ی بسیار واحد و قدرمند به خدمت شما در می آورد.

نقشه ی ذهنی تکنیکی است که به شما می آموزد که چگونه اطلاعات را برای پردازش سریعتر به ذهن بفرستیم و به شما یاد می دهد که چگونه به شکلی بسیار پویا  و بصری مطالب را به خاطر بیاورید. از نقشه ی ذهنی می توان در تمام جنبه های زندگی ، برای بهبود یادگیری، تفکر روشن تر و افزایش عملکرد انسانی استفاده کرد. شاخه های یک نقشه ی ذهنی رنگارنگ و درخت وار، برای نشان دادن روبط ، حل خلاقانه ی مسائل و کمک به یاد آوری آنچه شخص پیش از این یاد گرفته است، به اطراف گسترده شده اند. در این مقاله، روش ترسیم نقشه ی ذهنی راه به صورت قدم به قدم به شما یاد خواهیم داد، در ادامه با ما همراه باشید.

بیشتر بخوانید: تست عزت نفس کوپر اسمیت

نقشه ذهنی شامل یک صفحه می باشد. که موضوع اصلی در مرکز آن نوشته می شود. و زیر مجموعه های آن از آن جدا می گردند. هر زیر مجموعه می تواند به بخش های ریزتر تقسیم گردد. در عین حال هم می توانیدارتباط بین هر موضوع را خلق کنید. نقشه ذهنی این قدرت رادارد که ذهن شما را طبقه بندی نماید. تادرزمان مناسب از اطلاعات ساختاربندی شده مورد نیازتان استفاده نمایید. زمانی که ذهن شما اطلاعات آزادطبقه بندی نشده درخودش دارد به شدت از خلاقیت دوری می کند. پس از نوشتن موضوع اصلی دروسط صفحه و متصل کردن مطالب زیر مجموعه به آن می توانید با استفاده از تصویری کردن مطالب درهرچه بهتر یاد گرفتن موضوع به خودتان کمک کنید. درهنگام نوشتن مطالب باید تاحد امکان خلاصه بنویسید و به جای جملات از کلمات استفاده کنید و کلمات را به هم ربط دهید. بهتر است با کلمات کلیدی به موضوع اصلی اشاره نمایید.

بیشتر بخوانید: جریان سیال ذهن چیست؟

در ابتدا شاید این موضوع کمی سخت باشد. اما به مرور زمان با انجام تمرینات متوالی این عمل برای شما بسیار ساده می گردد. درتکنیک: (استارت موتور خلاقیت با نقشه ی ذهنی ) به شما کمک می کنیم تا روش های ترسیم یک نقشه ذهنی را به صورت کامل یادبگیرید. وازآن درجهت افزایش یادگیری پایدار وماندگار وخلاقیت ونوآوری خود استفاده کنید.

چگونگی ترسیم نقشه ی ذهنی

وقتی هواپیمایی را در آسمان تجسم می کنید یا اینکه واقعا می بینید، هواپیما در آن لحظه در نقطه ی تمرکز ذهن شما قرار دارد. اما ذهن شما در آنجا متوقف نمی شود بلکه بلافاصله شروع به ساختن مراجع ، تصاویر و یا تداعی هایی در مورد هواپیما می کند و آن را در ذهن شما به تصویر می کشد. ذهن شما چیز هایی مانند رنگ آسمان، نوع هواپیمای پروازی، چگونپی پرواز هواپیما، خلبان ها، مسافران، فرودگاه و مانند این موارد را به تصویر می کشد. از آنجایی که افکار ما تصویری هستند و نه کلامی، این تداعی ها اغلب به شکلی بصری در ذهن ما ظاهر می شوند. ذهن شما بلافصله با ایجاد ارتباط میان این معانی و یا مفاهیم ایجاد شده در ذهن شروه به ساختن نقشه و ارتباط میان اجزای مورد تصور شما می کند.

درختی پر شاخه را تجسم کنید

برای تهیه ی نقشه ی ذهنی، باید مفهومی مانند مفهوم هواپیما در ذهن شما شکل بگیرد و عبارت «هواپیما» را روی یک تکه کاغذ سفید به صورت افقی و نه عمودی بنویسید. این هواپیمایی که اکنون روی کاغذ آن را مشاهده می کنید، بدنه ی عنکبوت یا تنه ی درخت شماست. سپس شعاع هایی با خطوطی و حتما با رنگ هایی متفاوت از این کلمه به بیرون رسم کنید. اینها شاخه های درخت و یا پایه های نقشه ی ذهنی شما هستند. روی هر کدام از این خطوط که تصاویر ذهنی و تداعی های خود را به یاد می آورید، بنویسید: مثلا، خلبان ها و فرودگاه ها و یا هواپیما ها. از هریک از این خطوط هم تداعی ها و تصاویر دیگری به ذهن شما خطور می کند که آنها را روی خطوط خواهید نوشت. مثلا، در ارتباط با خلبان ممکن است به آرزوی خلبانی خود فکر کنید و یا به حقوق و دوره های آموزشی این خلبان بیاندیشید. هر چه تداعی ها و تصاویر بیشتری را برای ذهن خود آماده کنید ، این نقشه به همین ترتیب گسترش می یابد.

از ذهنتان متناسب با قدرت هایش انتظار داشته باشید

هنگامی که ذهن روی چیزی مثل ایده ، صدا ، تصویر ، احساس و غیره قفل می شود، آن طرز تفکر و آن چیز در مرکز ذهن و تفکر ما قرار می گیرد. ایده ها، تصاویر، احساسات و موراد بی شمار دیگری از این یک چیز ساطع می شوند که ذهن ما میان آنها ارتباط برقرار می کند. ترسیم نقشه ی ذهنی به شما کمک می کند تا میان این تکه های مختلف اطلاعات و مفاهیم ، رابطه برقرار کنید و هر چه ذهن تداعی ها و پیوند های بیشتری بر قرار کند، امکان به خاطر سپردن آن طرز تفکر و آن فکر بیشتر می شود.

بیشتر بخوانید: نیروی درون

اطلاعات را خلق، ثبت و هضم کنید و آن را به دیگران ارائه دهید

برقراری این روابط به شما امکان می دهد تا هر یک از این کار ها را به سرعت و به شکلی موثر انجام دهید. به علاوه، همین طور که در حال تهیه ی نقشه هستید، این ارتباطات به صورت طبیعی برقرار می شوند. مشاهدات نشان می دهد که هم نوشتن و هم تصویر سازی و تقویت حافظه ، خلاقیت و پردازش شناختی را بهبود می دهند. رنگ هم یک تقویت کنندهی حافظه است. اینها در کنار هم یک نقشه ی ذهنی خلق می کنند که حواس متعدد ما به آن خوراک خواهند داد.

نقشه های ذهنی ابزار هایی برای خلق چیز ها و پیدا کردن رویکرد هایی برای حل مسائل هستند. برای تهیه ی چنین نقشه هایی به طوفان فکری نیاز داریم. به عنوان مثال، می توانید نقشه های برای جشن عروسی ، دستورات غذایی جدید، کمپین تبلیغاتی ، در خواست افزایش حقوق از رییس و مواردی مثل اینها تهیه کنید. نقشه ی ذهنی در حل مساله هم کاربرد دارد: اموری چون مدیریت بهتر پول، بررسی وضعیت سلامت، اختلافات فردی و غیره. از این تکنیک در مطالعات دانشگاهی ، برای آماده کردن مقالات ، نوشتن مقالات پژوهشی ، آمادگی برای امتحانات و غیره نیز استفاده می شود. برای همه ی این ها می توان نقشه ی ذهنی طراحی کرد.

نقشه ی ذهنی را بهتر بشناسید

نقشه های ذهنی همچنین ابزاری برای ذخیره و پردازش اطلاعاتی هستند که مستقیما به موضوع مورد نظر ارتباط دارند، چرا که می توانید با استفاده از این ابزار ، مقادیر زیاد اطلاعات را فشرده کنید. آنها به شما کمک می کنند تا متوجه شوید که، مثلا برای تهیه ی یک صورت جلسه ، نوشتن زندگی نامه، تهیه ی رزومه و مواردی از این دست ، از چه اطلاعاتی باید یادداشت کنید. همچنین ، برای بسیار از محققان ثابت شده است که نقشه ی ذهنی ،  برای یادداشت برداری تکنیکی بسیار موثری است. به جای نوشتن همه و یا تک تک کلماتی که معلم به شما یاد می دهد یا در کلاس گفته می شود(تفکر خطی)، عنوان موضوع درس را در مرکز صفحه بنویسید و همان طوری که درباره ی موضوعات غیر اصلی ، مثال ها، تاریخ ها و سایر اطلاعات بحث می شود، شما هم شاخه های مربوطه را بکشید و آنها را نام گذاری کنید.

نقشه های ذهنی ابزار های قدرتمندی برای ارائه ی اطلاعات هم هستند. می توان برای ارائه دادن، پروژه های گروهی ، گفت و گو های صریح ، مطالب نوشتاری و غیره ، نقشه ی ذهنی تهیه کرد.

تهیه‌ نقشه ذهنی به صورت دستی

شکل موضوع را نشان دهید

نقشه ی ذهنی باید بتواند شکل نهایی یا معماری موضوع را نشان دهد. نقشه ی ذهنی برای انجام این کار، از نشان دادن اهمیت نسبی مفاهیم نسبت به یکدیگر و چگونگی ارتباط آنها استفاده می کند. شما باید بتوانید در مراجعات بعدی به آن تصویر، با یک نگاه به صفحه ، تمام اطلاعات را به یاد بیاورید. اما اول باید نقشه را با آمدن ایده ها و پیدا کردن روابط بیشتر گسترش دهید. شنیده اید که می گویند:« شنیدن کی بود مانند دیدن؟» این دقیقا همان کاری است که نقشه ی ذهنی انجام می دهد: هم تصویر بزرگ و هم جزئیات مسئله را به شما نمایش می دهد.

طوفان فکری برای خود برقرار کنید

می توانید پیش از شروع ترسیم درباره ی موضوع، طوفان فکری انجام دهید؛ به خصوص اگر اطلاعات خود را از پیش و ضبط نکرده اید(مثلا، یادداشتی از جلسه ی کلاس ندارید). این کار را می توانید به صورت انفرادی یا گروهی انجام دهید. روش کار خیلی ساده است: هر چیزی را که می توانید در ارتباط با موضوع به خاطر بیاورید روی کاغذ بنویسید. به جای جمله یا پاراگراف، از کلمات یا عبارات کلیدی استفاده کنید. به خاطر داشته باشید که در این مرحله قرار نیست اطلاعات را سازمان دهی کنید، فقط آنها را یادداشت کنید. هنگام طوفان فکری از خود بپرسید که موضوع مورد نظر چگونه با چیز هایی که از قبل می دانسته اید مربوط است یا با آنها تفاوت دارد.

مستقیم به سراغ ترسیم نقشه ی ذهنی بروید

خیلی ها دوست دارند مستقیم بروند سر « اصل مطلب ». در هر صورت، اولین کاری که برای ترسیم نقشه ی ذهنی باید انجام دهید این است که موضوع خود را در مرکز صفحه بنویسید و دور آن دایره ای بکشید. به خاطر داشته باشید صفحه ی شما باید در حالت افقی قرار گرفته باشد و برای نوشتن موضوع در مرکز، نباید بیش از یک یا دو کلمه استفاده کنید. سعی کنید این کلمات را با ساده ترین خط ممکن بنویسید تا به سرعت خوانده شوند. در ضمن ، از صفحه ی خط دار استفاده نکنید. این کار باعث می شود وارد تفکر خطی شوید. می توانید با اضافه کردن رنگ ، نقشه را جالب تر کنید. در هر نقشه حداقل چندین رنگ مختلف به کار ببری. رنگ ها به جدا سازی ایده ها و یاد آوری آنها کمک می کنند.

بیشتر بخوانید : فشار خون و روش های کنترل آن

اولین شاخه ها را بکشید و نام گذاری کنید

ترسیم نقشه ی ذهنی کار بسیار ساده ای است: برای هر زیرگروه اصلی مرتبط با موضوع از دایره که به دور موضوع کشیده اید، خطی به بیرون رسم کنید و با یک کلمه ، عبارتی بسیار کوتاه یا یک تصویر، آن را نام گذاری  کنید. از حروف اختصاری استفاده نکنید. مثلا، در مثال قبلی (هواپیما) شاخه های اصلی را باید این گونه ترسیم کنید : فرودگاه ها – خلبان ها. در یک نقشه ی ذهنی تمام خطوط یا شاخه ها باید با هم مرتبط و اولین شاخه ها باید با هم مرتبط و اولین شاخه ها از هم ضخیم تر باشند.

باید هر کلمه یا تصویری را دقیقا روی شاخه ی مربوط به خودش بنویسید و یا آن را رسم کنید

هر جا که امکان داشته باشد از تصویر، عکس یا نقاشی استفاده کنید. مثلا، می توانید در کنار شاخه ای که زیر گروهی منفی دارد یک علامت « ایست » بکشید یا یک شکلک صورت خندان برای شاخه ای با زیر گروهی مثبت ترسیم کنید. تونی بوزان معتقد است که نقشه ی ذهنی شبکه ایی تصویری است. پس، برای وصل کردن تصاویر به هم از فلش، علامت، فاصله و هر ابزار دیگری که به فکرتان می رسد استفاده کنید تا نقشه ی شما خیلی « تصویری » باشد.

به سراغ شاخه های بعدی بروید

سعی کنید که شاخه های بعدی از شاخه های قبلی نازک تر باشند. به چیز های فکر کنید که به زیر گروه های اول تان مرتبط هستند. مسائل یا واقعیت های مهم مرتبط با آنها چه چیز هایی هستند؟ مثلا، وقتی می گویید فرودگاه ، چه چیزی به ذهن تان می آید؟ تاخیر؟ اقدامات گارد پرواز؟ غذا و یا پیتزای گران قیمت؟ به تعداد این تداعی ها هم از شاخه ی « فرودگاه ها » شاخه به بیرون بکشید و آنها را نام گذاری کنید. فقط به کارگیری رنگ و عکس فراموش نشود.

بیشتر بخوانید: اعتیاد و راه های درمان آن

به شاخه گذاری ادامه بدهید

تا هر جا که دوست دارید این شاخه گذاری را ادامه بدهید. یادتان باشد، هر ردیف شاخه ها باید از ردیف قبلی نازک تر باشد. اگر چیزی جدیدی به خاطر آوردید می توانید به شاخه های قبلی اضافه کنید. حتی ممکن است ناگهان چیز جدیدی کشف کنید و بخواهید شاخه ای به ردیف اول اضافه کنید. گاهی پیشنهاد می شود که زیر گروه ها را به صورت سلسله مراتبی بنویسید . یعنی مثلا « تاخیر»، « اقدامات امنیتی » و مثلا غذای گران قیمت، همگی زیر گروه های « فرودگاه ها » هستند و برای هر کدام یک شاخه داریم. حالا آن زیر گروهی را که از همه مهم تر می دانید، بالاتر از همه قرار دهید.

در صورت اتمام کار، شاخه های بیشتری اضافه کنید یا شاخه ها را بازبینی کنید

می توانید شاخه اضافه کنید، تصحیح کنید و لینک های جدید پیدا کنید. حتی می توانید دست آخر یک نسخه ی پاک نویس تهیه نمایید. این کار به شما کمک می کند خطا های یا ناسازگاری ها را هم پیدا کنید و یک نقشه ی ذهنی مرتب و تمیز به دست آورید. نقشه ی در هم ریخته و نا مرتب ، توانایی شما را در دیدن تصویر بزرگ یا جزئیات ، مختل می کند. در هر صورت ، از خودتان بپرسید در حال یادگیری چه چیزی هستید یا چه چیزی یاد گرفته اید، ببینید چه الگوی بزرگ تری کشف کرده اید؟ در نهایت فراموش نشود که نقشه ی ذهنی « درست » یا « غلط» وجود ندارد. فقط کافی است اطلاعات مفیدی که به آنها نیاز دارید در نقشه ی شما وجود داشته باشد. هر کس به شیوه ی خود نقشه ی ذهنی ترسیم می کند.

یکی از کاربرد های بسیار مهم و حیاتی نقشه ی ذهنی

کارکنان داروخانه از قبل با یک نقشه ذهنی هردارو را درمکان خاصی قرار می دهند ودرزمانی که نیاز باشد با سرعت بسیار زیاد بدون فکرکردن به سمت قفسه مخصوص رفته وداروی مورد نیاز را از قفسه برمی دارند. حال تصور کنید انواع واقسام داروها را با کامیون های مختلف وارد داروخانه کرده وروی هم بریزند. دراین حالت درست است که داروی مورد نظر درداخل داروخانه وجود دارد اما به علت بی نظمی وبه هم ریختگی امکان یافتن داروی مورد نظر وجود ندارد. وبرای پیداکردن آن انرژی وزمان بسیار زیادی طی خواهد شد.

بیشتر بخوانید: مطالعه و برنامه ریزی هدفمند

این قدرت نقشه ذهنی است. که با طبقه بندی کردن وارتباط دادن مطالب به هم باعث ایجاد نظم دقیق ومرتبط شده ودرزمانی بسیار کم فرد می تواند به مطالب مورد نظر خود درحافظه دست یابد.