بحران های روانی فضای مجازی

بحران های روانی فضای مجازی، همواره یکی از چالش برانگیز ترین مسائل فضای مجازی کشور بوده اند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و حضور بسیار زیاد تعداد شبکه های اجتماعی در جوامع ایرانی، این بحران ها تشدید یافته و بسیار شدت گرفته اند. شدت این بحران ها را می توان در چالش های روان شناسی بسیاری از نوجوانان جستجو کرد. در این مطلب قصد داریم تا به بحران های روان شناسی استفاده از فضای مجازی توسط نوجوانان بپردازیم و این مسئله ی بسیار مهم را مورد موشکافی بسیار دقیق قرار دهیم. با ما همراه باشید. بحران ها و مسائلی که شبکه های اجتماعی ایجاد می کنند به دسته بندی ها و مشکلات بسیار زیادی طبقه بندی و تقسیم می شوند.

فضای مجازی، این جهان گسترده و در دسترس که با یک لمس وارد آن می شویم به بخش جدایی ناپذیر از زندگی مدرن ما تبدیل شده است. از تعاملات اجتماعی و کسب اطلاعات گرفته تا سرگرمی و تجارت، اینترنت و شبکه های اجتماعی در تمامی جنبه های زندگی ما نفوذ کرده است. با این حال، در کنار تمامی مزایای قابل توجه، سایه ی تاریکی نیز بر این فضا گسترده شده است: بحران های روانی ناشی از تعاملات مجازی. این بحران ها، اگرچه اغلب نامرئی و نادیده گرفته می شوند، می توانند تاثیرات عمیق و ماندگاری بر سلامت روان افراد، به خصوص جوانان و نوجوانان داشته باشند. 

1- تاثیر بر اعتماد به نفس

نوجوانان و جوانان با روبه رو شدن با صفحات فضای مجازی و شکاف طبقاتی موجود در فضای مجازی، احساس می کنند که نسبت به سایر هم سن و سالان خودشان بسیار پایین تر هستند و در رده های بسیار پایین جامعه زندگی می کنند و باطن زندگی خودشان را با ظاهر زندگی دیگران به شدت مقایسه می کنند. برای مثال، یک دختر خانم که وضعیت تحصیلی بسیار مناسبی دارد و میتواند در آینده بسیار پیشرفت کند با دیدن تصاویر افراد مختلف در فضای مجازی (شبکه های مختلف مانند اینستاگرام و تلگرام و ... ) شروع به تحقیر خود و زندگی خود کند. حال ممکن است فردی که در فضای مجازی فعالیت می کند، خانواده ایی فروپاشیده داشته باشد و زندگی از هم گسسته ایی را تجربه کند. اما خودش را در لابه ی این پرده ی مجازی مخفی کرده است.

2- کلاهبرداری های فضای مجازی 

با توجه به غیر حقیقی بودن فضای مجازی، امکان ایجاد فرصت های کلاهبرداری برای سود جویان بسیار زیاد است. برای مثال، کلاهبرداران با استفاده از ترفند های مهندسی اجتماعی - دقیقا می دانند که کاربران فضای مجازی چقدر تحت تاثیر قرار گرفته اند، بنابراین با استفاده از همین فرصت موجود، اقدام به دستبرد به حساب های کاربری و مالی اشخاص می کنند و ممکن است بعد از رسیدن کامل به اهدافشان، دیگر غیب شوند و اثری از آنها باقی نماند. مهندسی اجتماعی مراحل بسیار زیادی دارد که در مطلب مهندسی اجتماعی به شدت به آنها پرداخته ایم: آشنایی با مفاهیم مهندسی اجتماعی. یکی از بارز ترین مثال هایی که می توان برای نوجوانان در عصر حاضر بیان کرد، استفاده ی بیش از حد آنها از سکو های انجام بازی و پرداخت پول است. حتی در بسیاری از موارد، نوجوانان فریب سایت های شرط بندی را خورده اند و بسیاری از پول خود را در این وب سایت ها از دست داده اند. الگوریتم این وب سایت به گونه ایی طراحی شده است که در ابتدا شما تصور می کنید که برنده ی شرط بندی هستید. گرچه برنده ی شرط بندی می شوید!!! اما الگوریتم ، شما را تشویق و وسوسه می کند و حس طمع را در درون شما بسیار تقویت می کند و همین امر باعث می شود تا مبلغ بسیار بیشتری را برای شرط بندی در نظر بگیرد. 

این مورد در فضای مجازی به Blackmailing معروف است که به معنای کلاهبرداری از حساب های کاربری و مجازی می باشد و یک نوع کلاهبرداری بسیار حرفه ایی به شمار می رود.

نظر نویسنده: با توجه به فتوا های اسلامی، هر گونه قمار و شرط بندی حرام است. چیزی که بدون زحمت به دست می آید، به سرعت نیز از بین می رود، به قول انگلیسی ها: Easy Come, Easy Go! - باد آورده را باد می برد. پولی که انسان در این سایت های شرط بندی به دست می آورد، برکت ندارد و استفاده از این پول هیچ گونه لذتی ندارد. 

3- مقایسه ی اجتماعی و کمال گرایی

شبکه‌های اجتماعی غالباً بستری برای نمایش نسخه‌های ایده‌آل و فیلترشده از زندگی افراد هستند. این تصاویر و داستان‌های بی‌نقص، ناخودآگاه افراد را به مقایسه خود با دیگران ترغیب می‌کنند. احساس ناکافی بودن، حسادت و ناامیدی از پیامدهای رایج این مقایسه‌ها هستند که می‌توانند به افسردگی و اضطراب منجر شوند. دقیقا همان موردی است که بنده در قسمت تاثیر بر اعتماد به نفس توضیح داده ام. علاوه بر مقایسه های اجتماعی و کمال گرایی در بسیاری از شبکه های اجتماعی، دروغ پراکنی افراد در فضای مجازی بسیار زیاد است و می تواند بسیار مخرب باشد. وقتی فردی در فضای مجازی چهره ی ایده آل و یا نقاب خودش را نشان می دهد و از نشان دادن سایه ی خود سرباز می زند، بسیار غیر قابل اعتماد می شود و دیگر نمی توان به او اعتماد کرد. 

4- فشار برای انطباق و پذیرفته شدن

تا به حال این ضرب المثل را شنیده اید؟ خواهی نشوی رسوا. همرنگ جماعت شو. When you are in Rome, do as Romans do. وقتی که در رم هستید، مانند رمیان رفتار کنید. در فضای مجازی نیز همین قانون حکم فرما است. در این فضا، افراد غالبا تحت تاثیر و فشار قرار می گیرند تا با ترند ها،نظرات غالب و استاندارد های زیبایی تحمیل شده مطابقت داشته باشند. این فشار می تواند منجر به از دست دادن هویت فردی، احساس اجبار به رفتار مطابق میل دیگران و در نهایت، احساس نارضایتی و ناخشنودی شود.

5- تاثیر بسیار مخرب موارد و مطالب مستهجن فضای مجازی

فضای مجازی مملو از محتوای جنسی، مستهجن و بسیار آسیب زا است. در فضای مجازی محتوای جنسی به سهولت برای کاربران قابل دسترسی است و بسیاری از کاربران بدون اینکه محدودیت سنی را رعایت کنند، با افشای هویت جعلی خودشان سعی می کنند که به محتوای مستهجنن و آلوده دسترسی پیدا کنند. قرار گرفتن مداوم در معرض این نوع از محتوا می تواند برای بسیاری از کاربران، تحریک کننده ی خشونت باشد و یا محرک های جنسی را فعال کند. در بسیاری از نوجوانان با فعال شدن محرک های جنسی، بلوغ زودرس ممکن است رخ دهد. بلوغ زودرس آسیب های جنسی فراوانی را در پی دارد و می تواند منجر به شکست های تحصیلی، جسمی و یا حتی آسیب های روحی نیز بشود.

6- اعتیاد بیش از حد به فضای مجازی

استفاده ی نامحدود و کنترل نشده در فضای مجازی، می تواند به شدت اعتیاد آور باشد. این اعتیاد، همانند سایر اعتیاد ها، با علائمی چون از دست دادن کنترل، وسواس فکری، علائم ترک و عوارض منفی در زندگی واقعی همراه است. متاسفانه بسیاری از ایرانیان و والدین ایرانی در کشور نسبت به این مسئله آگاهی ندارند و در مورد کودکان و نوجوانان خودشان هیچ گونه محدودیتی بر فضای مجازی اعمال نمی کنند. در گوشی های آیفون بخشی به نام Screen Time وجود دارد که می توان، گوشی های آیفون را نسبت به زمان استفاده محدود کرد. در سری اندروید نیز، بخشی به نام Digital Wellbeings وجود دارد که محدودیت های لازم را بر گوشی های اندرویدی اعمال می کند. اعمال این محدودیت ها می تواند، استفاده ی کودکان، نوجوانان و حتی مالکین تلفن همراه را مورد محدودیت قرار دهد. 

7- حریم خصوصی و امنیت

در مطالب آینده به موضوع ارائه ی راهکار برای کنترل استفاده ی فضای مجازی خواهیم پرداخت.