رفتار درمانی مبتنی بر شناخت چیست؟

درمان رفتاری-شناختی  که به اختصار CBT نیز یاد می‌شود، یک رویکرد روان‌درمانی است، که احساسات ناکارآمد و رفتارها، فرایندها و مضامین شناختی ناسازگارانه را، از طریق شماری از روش‌های سیستماتیک، صریح و هدف‌مدار نشانه می‌گیرد. نام این روش اشاره به رفتاردرمانی، شناخت درمانی، و به ترکیبی درمانی از این دو بر اساس اصول پایه و پژوهش‌های رفتاری و شناختی دارد. بسیاری از این درمان‌گران با مشکلاتی از قبیل اضطراب و افسردگی بر اساس مجموعه‌ای از روش‌های شناختی و رفتاری مقابله می‌کنند. این روش اذعان دارد که ممکن است رفتارهایی باشند که از طریق تفکر عقلانی قابل کنترل نباشند.

رفتار درمانی شناختی با «تمرکز بر حل مسئله» عهده‌دار حل مشکلات به خصوصی می‌شود، و در این رویکرد درمانگر با «عمل گرایی» تلاش می‌کند با کمک به مراجع در انتخاب استراتژی خاصی برای مواجهه با مشکل به او کمک کند. این روش درمانی که از آن به عنوان «انقلاب شناختی» هم یاد می‌شود در واقع بر پایه صحبت روان درمانگر با بیمار و فهمیدن دیدگاه و طرز تفکر او نسبت به مسائل و وقایع پیرامونش شکل می‌گیرد.

علم روان شناسی با سرعتی سرسام آور در حال رشد است. این رشد چنان شتابی دارد که امروزه بیش تر از400  مکتب روان درمانی برای تسکین درد های انسان طراحی و ارائه شده است، که هر کدام در بوته آزمایش با نظریه های قدرتمند خود، اثر بخشی "تسکین عاطفی" خود را به اثبات رسانده است. این شتاب موجب تولید حجم عظیمی از دانش است، که اگر طبقه بندی علمی نباشد، سر درگمی درمانگران در درمان حتمی است.

مزیت های طبقه بندی

اجازه دهید برای مزیت طبقه بندی، یک مثال بیان کنم: " تصور کنید مسوولین یک داروخانه هر بار که داروهای جدید سفارش داده می شود، دارو های بارگیری درکامیون  را در فضای داروخانه خالی نمایند؛ درحالی که،  لیست کلی  دارو ها را در اختیار دارند. و می دانند که در این بار تخلیه شده ی دارو، چه اقلامی از دارو وجود دارد. حال یک فرد با نسخه ای در دست وارد داروخانه شده و از مسوولین داروخانه، داروی خود را می خواهد اینان گر چه می دانند، که این داروها در داروخانه موجود است، اما یافتن دارو در بین این خرمن داروی دپو شده  محال به نظر می رسد.

اما اگر از قبل یک طبقه بندی اصولی وجود داشته باشد و بر اساس آن داروها طبقه بندی شده باشند، فرد نسخه پیچ، فقط  به نسخه نگاه کرده و با سرعتی بالا دارو را در قفسه های داروخانه می یابد و در اختیار بیمار قرار می دهد.

طبقه بندی قدرت های درونی انسان

قدرت های ذهن انسان بسیار فراتر از تصور خود اوست، لذا نیاز به طبقه بندی و جهت دهی دارند. به عنوان مثال: تخیل، ابر نیروی ذهن است. اگر به این ابر نیرو جهت داده نشود، موجبات آشفتگی روانی را برای انسان فراهم می کند. و از این شاخه به آن شاخه می پرد، اما درصورت جهت دهی و تمرکز می تواند خواسته ها و نیاز های انسان را بر آورده نماید. تمام دستاوردهای بشری 2 بار به وجود می آیند، بار اول در ذهن، و بار دوم بصورت عینی و واقعی مجسم می شود، حال اگر ابتدا در ذهن متولد نشود، در خارج از ذهن هیچ گاه متولد نخواهد شد، زمانی این اتفاق می افتد که ذهن متمرکز، منطقی، و جهت دار فکر کند.

--

--

قدرت هدف گذاری ذهن و پردازش های آن

برای ذهن مهم نیست چه داده ای را به آن وارد می کنید ذهن داده های وارد شده را پردازش و برون داد خواسته شده را تحویل خواهد داد. بنابراین باید با اندیشه ی عمیق مانع ورود داده های معیوب به ذهن شویم که اگر داده های معیوب وارد ذهن گردند نتیجه بدون شک معیوب است.حال ممکن است فقر باشد یا ثروت ، ضعف باشد یا قدرت، شادی باشد یا غم،  فرد می تواند انتخاب نماید که ذهن خودرا چگونه تغذیه می کند ، همان گونه که برای دستگاه گوارش خود پرهیز های غذایی قرار می دهد.

برای ذهن خود نیز باید بعضی صافی های ذهنی قرار دهد که برای افکار غیر منطقی مانع ایجاد کند (مانعی شبیه سد خونی مغزی که تحت هیچ شرایطی اجازه ورود پنی سیلین به مغز را نمی دهد حتی اگر صدها آمپول پنی سیلین به فرد تزریق شود)مولفه ای که تخیل وتمرکز ایجاد می کند، طبقه بندی ونظم دهی قدرتمند به ذهن است. که انسان را وادار به اندیشه منطقی و سپس رفتار منطقی می کند.

--

--

رفتار درمانی مبتنی بر شناخت(CBT)

 یکی از قوی ترین درمان ها در روان شناسی و روان درمانگری رویکرد، Cognitive Behavior Therapy  که به اختصار (CBT)  خوانده می شود. در این رویکرد درمانی، سعی می شود ذهن و نیروهای قدرتمندی که در اختیار انسان قرار دارند متعادل شده و از هیجان های خام و ناپخته پیشگیری گردد. این روند درمانی نیاز به یک منطق قوی و منسجم ذهنی دارد و برای این منظور به فرد کمک می شود، که هیجان های خود را مهار،  و بصورتی منطقی ابتدا، فکر و سپس رفتار کند. این نتیجه حاصل نخواهد شد مگر این که یک طبقه بندی دقیق و یک نظم فکری منسجم در فرد ایجاد شود. به گفت و گوی (CBT)ذیل بین درمانگر و مراجع دقت کنید .(این مراجع، فکر می کند از لحاظ جسمی بد شکل است و بخاطر همین ، دچار تنهایی و دوری از اجتماع شده است).

مراجع: شما نمی فهمید با این ریختی که دارم چطوری زندگی کنم؟ غیر ممکن است؛ این ظاهر در همه ی لحظه های روز با من است.

درمانگر: تو سینما دوست داری؟

مراجع: (آشفته از این پرسش) بله.

درمانگر: پس برایم توضیح بده، ظاهرت چه ربطی به تماشای فیلم دارد همین که لامپ ها خاموش می شوند، فیلم خوب، خوب است، چه تو زیبا باشی چه زشت.

در گفت وگوی فوق، هیجان ها و احساسات خام مراجع به نرمی اما با قدرت CBT  به چالش کشیده شده است. و نتیجه ی آن تفکری منطقی از سوی مراجع خواهد بود که: به راستی تماشای  فیلم سینمایی  ربطی به زیبایی یا زشتی  دارد؟  که این تغییر فکر،  از عهده چندین تن دارو هم بر نمی آید. (کار آزمایی درمان های CBT در پژوهش های زیادی تایید شده است. خواننده گرامی خود می تواند در این زمینه به مقاله های علمی بی شماری رجوع نماید).

برای شروع درمان با CBT ابتدا باید بر این رویکرد درمانی تسلط پیدا کرد و سپس آن را در مواجهه با مراجعین به کار برد، برای استفاده از CBT   به کاربرگ های درمانی نیاز است، که هم درمانگر و هم مراجع را در نظم فکری وهمسویی اندیشه و سپس رفتار کمک کند تا هم در زمان و هم هزینه صرفه جویی گردد. شما می توانید از لینک زیر تمام کاربرگ های شناخت درمانی (CBT) را دانلود کرده و به صورت تدریجی به اندیشه و تفکر خود نظم دهید.

لینک دانلود پروتکل درمان با CBT

فهرست خطاهاي شناختي

ذهن خواني:  شما فرض را بر اين مي گذاريد كه مي دانيد آدم ها چه فكر مي كنند بي آنكه شواهد كافي درباره ي افكارشان داشته باشـيد. مـثلاً، «او فكـر مـي كنـد مـن يـك بازنده ام»

پيشگويي: آينده را پيشگويي مي كنيد. پيشگويي ميكنيد كه اوضـاع بـدتر خواهـد شد يا خطري در پيش است. مثلاً «در امتحان قبول نخواهم شد» يا «اين شغل را بـه دست نخواهم آورد»

فاجعه سازي : شما بر اين باوريد كه آنچه كه اتفاق افتاده است يا اتفاق خواهـد افتـاد آنچنان دردناك و غيرقابل تحمل خواهد بود كه شما نمي توانيد آن را تحمـل كنيـد. مثلاً: «اگر در امتحان رد شوم، وحشتناك است»

برچسب زدن : يك ويژگي منفي خيلي كلي را به خود و ديگران نسبت مي دهيد. مثلاً: «من دوست داشتني نيستم» يا «او بي لياقت است»

دست كم گرفتن جنبه هاي مثبت : مدعي هـستيد كـه دسـتاوردهاي مثبـت شـما يـا ديگران ناچيز و جزئي هستند. مثلاً: «اين وظيفه زن خانه است كه به همسرش توجـه كند، بنابراين وقتي به من توجه مي كند كه شق القمر نكرده است». «اين موفقيـتهـا كه مهم نيستند، خيلي آسان به دست آمدند»

فيلتر منفي: تقريباً منحصراً بر جنبه هاي منفـي متمركـز مـي شـويد و بـه نـدرت بـه جنبه هاي مثبت توجه مي كنيد. مثلاً: «اگر نگاهي بياندازيد متوجه مي شويد چه تعداد آدم هايي هستند كه مرا دوست ندارند»

تعميم افراطي: صرفاً براساس يك رويداد خاص، يك الگـوي كلـي و فراگيـر منفـي را استنباط مي كنيد. مثلاً: «اين اتفاق هميشه براي من پيش مي آيـد، انگـار مـن خيلـي جاها شكست مي خورم»

تفكر دو قطبي: آدم ها يا رويدادها را به صورت همه يا هيچ مي بينيد. مثلاً: «همـه مـرا كنار گذاشته اند» يا «وقت تلف كردن بود»

بايدها: رويدادها را براساس اين كه چه طور بايد مي بودند تفسير مي كنيد و نه براساس اين كه واقعاً چه طور هستند. مثلاً «بايد خوب عمل كنم، و اگر خوب عمل نكنم يعني شكست خورده ام.

شخصي سازي: به خاطر اتفاقات ناخوشايند منفي، تقـصير زيـادي را بـه صـورت غيـر منصفانه به خود نسبت ميدهيد و به اين موضوع توجه نميكنيـد كـه ديگـران باعـث اتفاقات خاص مي شوند مثلاً «ازدواجم به بن بست رسيد، چون من شكست خوردم»

مقصر دانستن: فرد ديگري را منبع اصلي احساس هاي منفي تان مي دانيد و مـسئوليت تغيير خودتان را نمي پذيريد. مـثلاً «تقـصير اوسـت كـه مـن الآن ايـن گونـه احـساس مي كنم» يا «تمام مشكلات من تقصير والدينم است»

مقايسه هاي غيرمنصفانه: اتفاق هـا را براسـاس اسـتانداردهايي تفـسير مـي كنيـد كـه واقع بينانه نيستند. به اين ترتيب كه به افرادي توجه مي كنيد كـه بهتـر از شـما عمـل مي كنند و در نتيجه خودتان را در مقايسه با ديگران حقير و پست مي بينيد. مـثلاً: «اودر مقايسه با من موفق تر است» يا «ديگران بهتر از من امتحان دادند»

هميشه پشيمان بودن: تمركز و اشتغال ذهني با اين كه من ميتوانستم بهتر از اين ها عمل كنم به جاي توجه به اين كه من الآن چه كارهايي را مي توانم بهتر انجام بـدهم. مثلاً: «اگر تلاش كرده بودم مي توانستم شغل بهتري داشته باشم» يا «نبايد اين حرف را ميزدم»

نكند كه؟ يك سلسله سؤال ها مي پرسيد كه همه به اين صورت هستند كه «نكند كه»، اتفاق خاصي بيافتد؟ و البته شما هرگز از پاسخي كه به خود مي دهيد راضي نيـستيد. مثلاً: «درست، ولي نكند كه مضطرب شوم چه؟» يا «نكند كه نفسم بند بيايد؟»

استدلال هيجاني: اجازه مي دهيد كه احساس هايتان، تفسيرتان از واقعيـت را هـدايت كنند. مثلاً: «احساس افسردگي مي كنم، و اين يعني ازدواجم به بن بست خورده است.»

ناتواني در عدم تأييد شواهد: همه مدارك يا شواهد بـر عليـه افكـار منفـي تـان را رد مي كنيد. مثلاً وقتي اين تفكر را داريد كه «دوست داشتني نيستم»، هـر مـدركي كـه نشان بدهد آدم ها شما را دوست دارند را رد مـي كنيـد. در نتيجـه افكارتـان قابـل رد كردن نيستند، يك مثال ديگر: «موضوع واقعاً اين نيست، مـشكلات عميـق تـر از ايـن حرف ها هستند، دلايل و عوامل ديگري در كارند»

برخورد قضاوتي: خودتان، ديگران و اتفاق ها را به جاي ايـن كـه صـرفاً فقـط توصـيف كنيد، بپذيريد يا درك كنيد، به صورت سياه و سفيد ارزيابي مي كنيد (خـوب و بـد يـا برتر و حقير). خودتان و ديگران را براسـاس معيارهـاي دل بخـواه و سـليقه اي قـضاوت مي كنيد و به اين نتيجه ميرسيد كه خودتان يا ديگران كوتاهي كرده ايد. بـه قـضاوت ديگران يا به قضاوت سختگيرانه از خودتان درباره ي خويش بها مي دهيـد. مـثلاً «دردانشگاه خوب درس نخواندم» يا «اگر تنيس كار كنم، خـوب از آب در نمـي آيـد» يـا«ببين او چقدر موفق است، در حالي كه من موفق نيستم»

لینک دانلود پروتکل درمان با CBT